Arnhem

Vroeger hadden we in Arnhem een gemeentelijk afvalstoffendienst. Omdat alles zonodig geprivatiseerd moest worden werd ook deze gemeentelijke dienst het afgelopen decenium in stappen op de "vrije markt" gezet. In 1994 werd de ARA NV opgericht waarmee de afvaldienst een zelfstandig bedrijf werd waar de gemeente nog slechts aandeelhouder van was. In 2002 werden ook deze aandelen verkocht aan de commerciële multinational SITA. De gemeente had nu helemaal niets meer te zeggen. Binnenkort moet de gemeente volgens de wet weer een nieuwe inschrijving doen om te bepalen welk bedrijf in de toekomst in Arnhem het huisvuil mag komen ophalen.

Voor de huidige chauffeurs en beladers van de SITA die voor een deel ook nog als gemeenteambtenaar dit werk deden is er een levensgroot risico. Als een ander bedrijf dan SITA de wedstrijd wint, dan is de kans levensgroot dat tal van Arnhemse mannen en vrouwen hun baan kwijt raken, omdat het nieuwe bedrijf het personeel niet wil overnemen. Een deel van de gemeenteraad eist dat de gemeente bij de inschijvingsvoorwaarden opneemt dat het oudgemeentepersoneel overgenomen moet worden. Het college en een ander deel van de gemeenteraad wil dit niet. Een ander probleem wat is onstaan door de privatisering is dat de gemeente niet kan afdwingen dat een bedrijf Arnhemse werklozen met voorrang aan een baan helpt. Dit wordt door de wet verboden.

Het is dus heel wel mogelijk dat binnenkort de Arnhemse vuilnismannen en vrouwen op straat worden gezet en dat het Arnhems huisvuil door mensen van heinde en verre wordt opgehaald terwijl Arnhemse mannen en vrouwen werkeloos thuis moeten zitten. Dit is voor deze mensen erg vervelend, maar ook voor de gemeente, want die draait voor de uitkeringen op. Als het oude afvalstoffenbedrijf van de gemeente niet destijds niet was geprivatiseerd hadden we hier geen last van gehad. Dan had de gemeente Arnhem er gewoon voor kunnen zorgen dat de mensen hun banen behielden en dat bij vactures eerst Arnhemse werkelozen aan een baan zouden zijn geholpen. En het huisvuil dat kan natuurlijk net zo goed of misschien wel beter door mensen uit de eigen stad worden opgehaald, of niet soms.

Dinsdag debatteert de gemeenteraad over de nieuwe aanbestedingsronde. Het is een ingewikkelde materie en er staat een hoop op het spel. Welke uitkomst er ook is het kan de gemeente een hoop geld gaan kosten. Goed om daarom even te kijken welke partijen voor deze puinhoop verantwoordelijk moeten worden gehouden. Welke partijen wilden het gemeentelijk afvalbedrijf op afstand zetten en welke partijen wilden de aandelen verkopen zodat elke zeggenschap verloren ging? Vooral de PvdA die zich (net als o.a. SP en Pro-Arnhem) inzet voor het behoud van de banen van de oud-gemeenteambtenaren bij SITA) zal het schaamrood op de kaken krijgen naar lezing van onderstaande verslagen van twee crusiale gemeenteraadsvergaderingen. Er is eigenlijk maar één partij die met opgeheven hoofd de strijd aan kan gaan. Deze fractievoorzitter kan wel trots zijn op zijn voorgangers: Mariet Berendsen en Michaël Alberts, jullie hadden het bij het rechte eind!

Verslag vergadering der gemeenteraad 6 Juni 1994:12.I.Verzelfstandigen van de afvalstoffendiensten en het oprichten van de NV ARA;
II. benoemen van een drietal leden voor de raad van commissarissen van de NV ARA (94.020563).(D - 106).
I. Conform voorstel besloten, onder aantekening dat de SP-fractie geacht wenst te worden te hebben tegengestemd;
II. Tot commissarissen zijn benoemd de heren mr. A.G. Coumans, H.J.J. Lenferink en H.J. Kamstra.

CDA (dhr. Timmer) sluit zich aan bij de woorden van dhr. Tiemens over het gebruik maken door sprekers van het spreekgestoelte bij belangrijke onderwerpen.
Geconstateerd wordt dat de raad al vorig jaar het voornemen tot verzelfstandiging is uitgesproken en gekozen voor de juridische vorm. De fractie kan zich geheel vinden in de uitwerking van de plannen, waarvoor de waardering wordt uitgesproken. Het voorstel roept echter twee vragen op.
In het voortraject was gekozen voor de oprichting van een als houdstermaatschappij bedoelde naamloze vennootschap. De uitvoering van de werkzaamheden zouden worden ondergebracht bij een aantal nieuw op te richten dochtermaatschappijen. De akte van oprichting van de moedermaatschappij is ook volgens die opzet gemaakt. Daarin ontbreekt nog het aantal te plaatsen gewone aandelen en de verdeling over de oprichtende gemeenten Arnhem en Rheden. Wat wordt echter bedoeld met de winstpreferentie die Arnhem en Rheden zouden hebben; zij zijn daartoe toch al gerechtigd als gewoon aandeelhouder? In commissieverband is al gevraagd naar het verschil van presentatie van de juridische structuur, zowel naar de raad als personeel etc., en de feitelijke opzet van het geheel. Er is in de stukken steeds sprake van de N.V. ARA. Ik werkelijkheid is er het voornemen van een moedermaatschappij met als naam: ARA Holding N.V. met een aantal werkmaatschappijen. Het ontwerp-raadsbesluit is dus niet overeenkomstig de akte van oprichting geformuleerd.
De CDA-fractie waardeert het dat het college, naast de wethouders Coumans en Lenferink, het CDA-raadslid dhr. H.J. Kamstra als commissaris heeft voorgedragen.
Groen Links (mevr. Cingoz) gaat akkoord met de oprichting van de N.V. ARA. De fractie is wel van mening dat afvalverwerking een gemeentelijke kerntaak is. Deelneming van Arnhem in de N.V. is daarvoor een waarborg. Het voorstel over de te benoemen commissarissen vindt Groen Links typisch. De indruk bestaat dat het college het CDA probeert te sussen. Maar de kandidatuur wordt van harte ondersteund.
SP (mevr. Berendsen) stelt dat de politiek tegenwoordig is gericht op afslanking van de overheid, op marktgericht werken. Het afstoten, verzelfstandigen of privatiseren van diensten. Maar met welk doel? De markt maakt er een puinhoop van gelet op de stijgende werkeloosheid, de uitholling van de sociale en bestaanszekerheid, daling van service-niveau. De markt brengt niet veel goeds. De arbeidsproduktiviteit wordt zo opgeschroefd dat mensen ziek worden of zelfs in de WAO raken. En de politiek zet vervolgens de WAO op een minimum. De Kerntakendiscussie is 1politiek nooit echt gevoerd, maar gaandeweg is afstoting al ingevoerd. De samenvoeging van GVA en GSM heeft verslechterend uitgewerkt op het voorzieningenniveau. Ook over de onderbrenging van het GEWAB in NUON hoort de fractie geen enthousiaste verhalen, zelfs negatieve. Als men de mens centraal stelt kan alleen de overheid zelf de zaken beter regelen en uitvoeren.
Het verzelfstandigen van de afvalstoffendienst is een tussenoplossing voor het in handen houden van de gemeente en privatiseren. Doel van de N.V. ARA is volgens de wethouder niet winstmaximalisatie, maar wel wordt al gesproken over winstuitkering na 1999. Verder is er volgens de wethouder een zorgplicht naar de werknemers. Maar zonder het opschroeven van de werkdruk zullen de prijzen van de N.V. te hoog zijn; de klanten betalen dan teveel. Het zou goed zijn dat, wanneer er bij optimale werkomstandigheden er toch winst wordt geboekt, dat wordt teruggegeven aan de gebruikers.
Slechts via commissarissen en jaarverslagen is er straks nog minimaal en achteraf invloed via de raad. Voor samenwerken tussen gemeenten is een N.V. niet nodig. Het is dan nog maar een klein stapje af van privatisering. Niet uitgesloten is dat privatisering eraan komt, zodat de fractie tegen het voorstel stemt.
Stadspartij (dhr. De Graas) zegt 'ja' tegen de N.V. ARA, waarbij veel waardering wordt uitgesproken voor de inzet van alle betrokkenen. De reiniging is als kerntaak in de N.V. ARA gewaarborgd. De drie commissarissen wordt alle succes toegewenst.
PvdA (dhr. Tiemens) heeft hetzelfde tweeslachtige gevoel als wanneer er weer een kind het ouderlijk huis gaat verlaten. Er rest niet anders dan dhr. Verhoeff en de zijnen uit te wuiven, met de boodschap: blijf je mensen goed behandelen, goed betalen aan de uiterste grenzen van de CAO, goede en humane arbeidsvoorwaarden en ruimhartige invulling van de ARBO-wetgeving. De voordelen moeten gehaald worden uit schaalvergroting en minder overhead.
In tegenstelling tot het VVD-commissiestandpunt zegt de PvdA: wat de markt kan doen, dat mag de markt wel eens doen, als aan de voorwaarden is voldaan dat beleid en sturing in overheidshanden blijft en dat de gemeenschap er baat bij heeft. Door oprichting van deze overheids-N.V. wordt voorkomen dat veel-hardere bedrijven een monopoliepositie krijgen.
D66 (dhr. Kals) begrijpt de moeite die sommige fracties hebben met de verzelfstandiging. Een belangrijke vraag daarbij is hoe de uitvoerende taak van de dienst MOW v.w.b. de afvalstoffendienst zich verhoudt met de gemeentelijke verantwoordelijkheid daarvoor. D66 heeft als invalshoek dat de gemeente een instelling is waaraan op democratische wijze verantwoording wordt afgelegd en die controle uitoefent op levering van diensten of produkten. Het zelf in huis hebben van uitvoerende taken is geen must. Slechts het dragen van verantwoordelijkheid daarvoor, de sturing, is een kerntaak. Voor de fractie zijn belangrijke onderwerpen in het verzelfstandigingsproces geweest: de bestuurskracht, de optimale bedrijfseconomische schaalgrootte, de democratische controle, het lokale en/of regionale identiteitsbesef en de herkenbaarheid voor burgers. Het meeste haalbare is bereikt om een goede start te maken.
Over één zaak wil de fractie nog opheldering. Bij verzelfstandiging mist de gemeente de winsten uit de bedrijfscontainerdienst, waardoor in de algemene middelen een gat ontstaat. Via winstpreferentie komt daarvoor slechts de helft, ¦ 350.000,-- terug. Hoe is dat te rijmen met het bereiken van een exploitatiesaldo via kostenbeheersing, als ook de personeelslasten nog zullen stijgen en de afvalstoffenprijs voor de burger zal zakken.
D66 pleit ervoor de jaarstukken jaarlijks in commissieverband met de Arnhemse commissarissen te bespreken. Het voorstel om tot een consumentenraad te komen wordt gesteund. Voor de betrokken medewerkers zal de overgangspremie van kracht moeten zijn.
VVD (dhr. Gimbrere) wil dhr. Tiemens geruststellen; wat de markt kan doen, is per definitie aan voorwaarden gebonden. Liberalen zijn in deze niet kil, maar bondig in uitdrukking. De kern van de verzelfstandiging is het zoeken van het voordeel van de schaalvergroting. Dat levert op termijn financieel voordeel op voor de burgers van Arnhem, zonder het personeel te krenken in de arbeidssituatie. Er is geen sprake van gekapte trossen. Arnhem blijft kapitein op het schip en de commissarissen staan garant voor handhaving van aanvaardbare tarieven voor burgers en bedrijven. Herkennend dat de kerntaak in het geding is, dat oncontroleerbare monopolievorming moet worden voorkomen, is de VVD met het voorstel akkoord.
College (wet. Coumans) bevestigt de constatering van dhr. Timmer dat in de stukken de benaming van de holding niet altijd consequent is doorgevoerd; dat moet in alle gevallen ARA Holding N.V. zijn. Er zullen nog verschillende rechtspersonen opgericht worden voor deelactiviteiten.
Wat er ook gebeurt in de toekomst en wie in de toekomst aandeelhouder wordt, de preferente aandeelhouders delen het eerst in de winst volgens de aangegeven verhouding. Daarover moet bij toetreding van nieuwe aandeelhouders wel eerst overeenstemming worden bereikt, dan wel opnieuw worden voorgelegd aan de raad. De wethouder bestrijdt de opmerking van de SP over de positie van werkgevers bij de NUON; op grond van wekelijkse contacten met NUON-personeel deelt hij die zorg niet.
Als de SP zou willen dat de winst terugvloeit naar de gebruikers in plaats van naar de algemene middelen, zou dat teruggaan naar het Arnhemse bedrijfsleven. Want daar komt die winst vandaan, en dat lijkt niet de bedoeling van de SP. Voor een overgangsperiode van vijf jaar is de winstbijdrage van de bedijfscontainerdienst verzekerd. Daarna is de toekomst wat dat aangaat onzeker, maar de eerste ¦ 350.000,-- is voor deze gemeente.
De voordracht van dhr. Kamstra komt voort uit de wens van een commissaris uit een niet-collegedragende partij; het CDA is daarvan de grootste.
Beide stellingen van dhr. Kals, dat de tarieven zakken en de personeelslasten stijgen, zijn niet in de stukken terug te vinden. Duidelijk is dat er kosteneffectiever gewerkt kan worden, maar tarieven zijn ook van andere factoren afhankelijk. Als het aan het college ligt blijft de goede zorg voor het personeel gehandhaafd zoals het nu is. Vervolgens spreekt de wethouder zijn dank uit aan bestuurders en ambtenaren die aan de afronding van dit monsterproject hebben meegewerkt.

Verslag gemeenteraadsvergadering 04 februari 2002:

16. Overgaan tot verkoop van alle aandelen, alsmede de preferente en prioriteitsaandelen in ARA, toebehorend aan de gemeente Arnhem aan SITA Nederland B.V. Conform voorstel, onder aantekening dat de fractie SP tegen heeft gestemd.

College (weth. Gast) wijst op een fout in het conceptbesluit. Bij V moet zijn vermeld ⬠5.7 miljoen.

SP (dhr. Alberts) gaat in op het voorstel en noemt de diverse mogelijkheden die zijn aangegeven.
De fractie kan, alles overwegende echter niet met het voorstel instemmen.

Zuid Centraal (dhr. Veenstra) noemt het een goede zaak dat SITA de garantie geeft dat geen gedwongen ontslagen zullen vallen gedurende de looptijd van de dienstverleningsovereenkomsten.
De fractie noemt de opbrengst van de verkoop teleurstellend.
Onder de ontbindende voorwaarden wordt ook gesproken over het regresrecht en vrijwaringen. In het voorstel is vermeld dat ten aanzien van Overmaat een aantal diensten zal verdwijnen. De fractie informeert of Overmaat op lange termijn op die locatie blijft. Welke garanties zijn er voor afgegeven of zullen mensen van Zuid naar noord moeten? Hierover moet duidelijkheid worden verkregen.
Een vraag is ook wat met de opbrengsten wordt gedaan. Het gaat om publieke middelen.

PvdA (dhr. Beukema) deelt mede akkoord te gaan met de verkoop van de aandelen ARA. De brief van de ABVAKABO heeft het standpunt van de fractie niet gewijzigd. Met de ARA kan de stad schoon worden gehouden.

VVD (dhr. Went) stelt dat sprake is van een ingewikkeld dekkingsvoorstel. Het doet bijna vermoeden dat de gemeente er niet armer van wordt. Echter, er wordt een greep in de reserves gedaan. Gewezen wordt nog op mogelijkheden van cross border lease. De fractie stemt in met het voorstel.

CDA (dhr. Vierdag) merkt op dat sprake is van een historisch moment, de verkoop van ARA. Het is de privatisering van het voormalige onderdeel van de gemeentelijke diensten milieu en openbare werken.
De fractie was in 2002 niet blij met het voorstel en was bang voor een monopoliepositie. Het voorliggende voorstel komt op een aantal punten tegemoet aan de wensen van het niet hebben van een monopolie. De fractie wijst op aanwezige deskundigheid; deze moet op een goede wijze worden geïntegreerd. De fractie is blij met een en ander en zal met het voorstel instemmen.

GroenLinks (dhr. De Ronde) stelt dat bij een dergelijk onderwerp aan de orde is de wens van vergroting van de effectiviteit van het gemeentelijk apparaat en de gezonde argwaan bij de markt. Met hetgeen wordt voorgesteld is de verantwoording volgens de ideeën van GroenLinks gewaarborgd. Er zal sprake zijn van optimale inzameling, flexibiliteit in de dienstverlening en activiteiten op het gebied van afvalvermindering blijven mogelijk. De verantwoording is goed geregeld.
Vraag blijft wel of de markt het beter kan? Grote privatiseringen, zoals KPN, NS, zijn voorbeelden die het ergste doen vrezen. GroenLinks zal er echter niet voor weglopen.De onderhandelingen hebben lang geduurd. Dit heeft de uiteindelijke prijs gedrukt. De fractie is teleurgesteld over de opbrengst.
Naar haar mening heeft de gemeente voldoende deskundigheid in huis om de regie te houden. Het gaat nu om een contract voor een periode van vijf jaar. Dan komt de concessie vrij. Daarvoor is minder geld gekregen. Kan iets worden verwacht als de concessie na vijf jaar naar SITA gaat?

College (weth. Gast) constateert, dat een aantal partijen zich zorgen maakt over mogelijk nadeel, dat de burger zal ondervinden. Dat zal niet het geval zijn. De huidige situatie is tot op detail doorgenomen. Daarbij is ook de nodige deskundigheid ontstaan en zijn onderhandelingen gevoerd. Een en ander heeft geleid tot de dienstverleningsovereenkomst. Daarover is in de commissie intensief gesproken.
Het college wijst op het feit dat voor een aantal wijken zal gelden, dat maatwerk zal worden geleverd. Het college heeft er vertrouwen in dat in de toekomst door SITA een goede service voor de burger zal worden verleend. De angst moet niet aanwezig zijn, dat in de toekomst problemen ontstaan, omdat de fysieke infrastructuur van de transactie is afgezonderd. Daarop is een optie dan wel deze blijft in eigen beheer bij de gemeente.

GroenLinks (dhr. De Ronde) informeert of voor meer service meer moet worden betaald?

College (weth. Gast) benadrukt, dat met de aanwezigheid van de dienstverleningsovereenkomst met SITA de prijs-kwaliteitverhouding zeer goed kan worden afgestemd. De verwachting is dat op den duur tot prijsverlaging kan worden gekomen.
Station Overmaat is genoemd. Dit staat los van de verkoop van de aandelen. Er zal een aparte beslissing moeten worden genomen als daarvan geen gebruik meer wordt gemaakt. Dit geldt voor alle dienstverlening die in de toekomst zal worden geleverd. De raad wordt daarbij zeker betrokken. De dienstverleningsovereenkomst zal bij veranderingen met de raad worden besproken.
De ondernemingsraad zal volgende week zijn oordeel over het voorstel gegeven. De privatisering vindt plaats met inachtneming van het sociaal statuur.
Gevraagd is wat met de financiën wordt gedaan. Het geldt wordt gestort in het lastendervingsfonds voor de burgers. Dit geldt komt derhalve uiteindelijk de burgers ten goede. De opbrengst is inderdaad minder dan geraamd. Eerst was uitgegaan van een periode van tien jaar; nu wordt van vijf jaar uitgegaan. Het betekent een minderopbrengst van ruim ⬠1 miljoen.
Juist door het aangaan van de dienstverleningsovereenkomst is er sprake van zicht op de details van de afvalinzameling. Daardoor is ook deskundigheid opgebouwd. Mocht deskundigheid tekort worden gekomen, dan zal deze worden ingehuurd.

Zuid Centraal (dhr. Veenstra) wijst erop dat in het raadsvoorstel een voorschot op de ontwikkeling van Overmaat wordt vermeld.

College (weth. Gast) antwoordt, dat als de Overmaat aan de orde is, hiermee bij de raad wordt teruggekomen.
...